بلوک قلبی بیماری است که بر سیستم الکتریکی قلب تاثیر می‌گذارد و باعث ایجاد ضربان قلب نامنظم و کندتر از حالت نرمال می‌شود. علت ایجاد آن اختلال در مسیری است پالس‌های الکتریکی ایجاد کننده ضربان قلب از آن عبور می‌کند که می‌تواند به علت آسیب به عضله یا دریچه‌های قلبی اتفاق بیفتد. بلوک قلبی معمولاً به درمان مستقیم احتیاج ندارد اما ممکن است شرایطی را ایجاد کند که احتیاج به مداخلات پزشکی باشد. قلب یک انسان سالم در هر دقیقه بین 60 تا 100 ضربه در دقیقه تپش دارد. ضربان قلب حاصل انقباض ماهیچه‌های قلب است که خون را به تمام اندام بدن پمپاژ می‌کند. در شرایط معمول، هر انقباض عضله قلب توسط سیگنال‌های الکتریکی که از دهلیزهای یا حفره‌های فوقانی قلب به سمت بطن‌ها یا حفره‌های پایینی قلب می‌رود، کنترل می‌شود. زمانی که پالس‌های الکتریکی دچار تاخیر یا توقف شوند، بلوک نسبی قلب اتفاق می‌افتد که از ضربان منظم قلب جلوگیری می‌کند.
بلوک قلبی چیست؟
بلوک کامل قلبی هنگامی پیش می‌آید که سیگنال‌های الکتریکی به صورت کامل متوقف شده و ضربان قلب به حدود 40 ضربان در دقیقه کاهش پیدا می‌کند.
حتی اگر تغییر در پالس‌ها فقط کسری از ثانیه طول بکشد می‌تواند باعث ایجاد بلوک قلبی شود.
در بعضی مواقع بلوک قلبی باعث ایجاد اختلال در پمپاژ خون از طریق سیستم گردش خون می‌شود و باعث عدم دریافت اکسیژن کافی در عضلات و اندام‌ها می‌شود.
انواع بلوک قلبی
سه نوع بلوک قلبی داریم که عبارتند از :
بلوک قلبی درجه یک
کم خطر ترین بلوک قلبی بوده که باعث مشکلات جزئي در ضربان قلب مانند ضربان قلب از دست رفته می‌شود و نیاز به درمان خاصی ندارد.
بلوک قلبی درجه دوم
باعث می‌شود که برخی از سیگنال‌های الکتریکی به قلب نرسد و در نتیجه آن رد شدن یا کاهش ضربان قلب رخ می‌دهد. در این هنگام بیمار دچار سرگیجه شده و جهت درمان نیاز به ضربان ساز باشد، در این حالت ممکن است به دلیل عدم رسیدن تکانه‌های دهلیزی به بطن، بطن منقبض نشود.
بلوک قلب درجه سوم یا بلوک کامل
در این حالت سیگنال‌های الکتریکی بین حفره‌های فوقانی و تحتانی جریان ندارد، این مورد در بیماران قلبی شایع بوده و بدون ضربان ساز ممکن است باعث ایجاد حمله قلبی شود.
علل ایجاد بلوک قلبی
زمانی که قلب به درستی کار می‌کند تکانه‌های الکتریکی در امتداد یک مسیر از حفره‌های بالایی قلب و از طریق گره دهلیزی بطنی به حفره‌های پایینی حرکت می‌کنند. در این مسیر مجموعه‌ای از رشته‌های قلبی وجود دارند که به دو شاخه تقسیم می‌شودند و تکانه‌ها الکتریکی را به بطن چپ و راست منتقل می‌کنند، اگر به هر یک از این شاخه‌ها آسیبی وارد شود باعث ایجاد انقباضات ناهماهنگ بطنی می‌شود و ضربان غیرطبیعی در قلب را ایجاد می‌کند.
سیگنال بلاک شده در سمت راست قلب معمولاً مشکل جدی را ایجاد نمی‌کند اما اگر در سمت چپ به وجود بیاید باعث ایجاد بیماری عروق کرونر یا مشکلات دیگر می‌باشد.
علائم بلوک قلبی
- ضربان قلب آهسته یا نامنظم، یا تپش قلب
- تنگی نفس
- احساس سبکی در سر
- غش کردن
- احساس ناراحتی یا درد در قفسه سینه
- مشکل هنگام انجام حرکات ورزشی که به دلیل کاهش پمپاژ خون در بدن ایجاد می‌شود.
- این افراد در ظاهر ممکن است سالم به نظر برسند اما دچار مشکلات اساسی در قلب باشند.
عوامل خطری که ممکن است باعث ایجاد بیماری شود:
افزایش سن و تشکیل اسکار قلبی از مهمترین دلایل ایجاد بلوک قلبی می‌باشد. افراد سیگاری و افرادی که بیماری‌های قلبی دارند با افزایش سن بیشتر در معرض خطر بیماری بلوک قلبی قرار دارند.
شرایط زیر باعث افزایش خطر ابتلا به بلوک قلبی می‌شود:
- کاردیومیوپاتی
- ترومبوز عروق کرونر
- میوکاردیت یا التهاب عضله قلب
- اندوکاردیت یا التهاب دریچه‌های قلب
- تشکیل بافت اسکار در قلب که ممکن است به دلیل جراحی یا حمله قلبی ایجاد شده باشد.
- بلوک قلبی شدید یا ناگهانی ممکن است پس از یک حمله قلبی، جراحی قلب یا بیماری لایم اتفاق بیفتد.
روش‌های تشخیص بیماری بلوک قلبی
- الکتروکاردیوگرام
- هولتر قلبی (دستگاهی که به مدت 1 تا 2 روز به بیمار متصل می‌شود تا تمام اطلاعات مربوط به فعالیت الکتریکی قلب را در زمان فعالیت و استراحت ثبت کند.)
- اکوکاردیوگرام (اسکن اولتراسوند که پزشک از طریق آن می‌تواند ماهیچه‌ها و دریچه‌های قلبی را تحت بررسی قرار دهد.
- تست الکتروفیزیولوژیک (با استفاده از شوک‌های الکتریکی کوچک به بررسی علت ریتم غیرطبیعی و مکان ایجاد آن در قلب پرداخته می‌شود)
- تست تیلت (با دراز کشیدن روی تختی که تغییر وضعیت می‌دهد می‌توان آریتمی‌های قلبی را مشخص نمود)
درمان بلوک قلبی
- درمان خاصی جهت بیماران مبتلا به بلوک قلبی وجود ندارد و در اکثر افراد این بیماری بدون علائم بوده و احتیاج به درمان خاصی ندارد اما اگر باعث مشکلاتی مانند فشار خون بالا شود، این عوارش باید تحت درمان قرار بگیرند.
- اگر بلوک قلبی در شاخه چپ باعث ایجاد حمله قلبی شود با استفاده از داروهای ضد انعقاد جهت حل لخته خون و افزایش جریان خون به قلب می توان به درمان پرداخت.
- ضربان ساز مصنوعی در بیمارانی که سابقه غش دارند یکی از درمان‌های حمایتی می‌باشد.
