تفسیر نوار قلب؛ با نشانه‌های سلامت یا بیماری قلبی آشنا شوید

تفسیر نوار قلب (ECG یا EKG) یکی از مهم‌ترین روش‌های تشخیصی در حوزه قلب و عروق است که به پزشکان کمک می‌کند تا ریتم و فعالیت الکتریکی قلب را به‌دقت بررسی کنند. نوار قلب می‌تواند نشانه‌های اولیه بیماری‌هایی مانند آریتمی، سکته قلبی یا اختلالات الکترولیتی را آشکار کند. یادگیری نحوه خواندن و تفسیر صحیح ECG، نه‌تنها برای متخصصان قلب بلکه برای دانشجویان پزشکی و حتی کادر درمانی سایر رشته‌ها ضروری است. در این مقاله با اصول پایه‌ای و نکات کلیدی خواندن نوار قلب آشنا می‌شویم.

اجزای اصلی نوار قلب

نوار قلب، یک سری خطوط موج‌دار است که نشان می‌دهد قلب چطور دارد برق تولید می‌کند و این برق چطور در قلب جریان پیدا می‌کند. این خطوط چند بخش اصلی دارند:

• موج p: اول از همه، موج P را می‌بینیم. این موج یعنی قلب داره دهلیزها را منقبض می‌کند، یعنی خون را از دهلیزها به بطن‌ها می‌فرستد. اگر موج P شکل نرمال داشته باشد یعنی دهلیزها خوب کار می‌کنند.
• فاصله PR: این فاصله، زمان حرکت برق از دهلیز به بطن است، یعنی تاخیر کوچکی که باعث می‌شود خون اول از دهلیز به بطن برود. اگر این فاصله طولانی شود، یعنی برق با کندی می‌رود و این می‌تواند نشانه بلوک قلبی باشد.
• کمپلکس: QRS بزرگ‌ترین و مهم‌ترین قسمت نوار قلب است. این قسمت یعنی بطن‌ها دارند منقبض می‌شوند و خون را به بدن پمپ می‌کنند. شکل و اندازه این موج بسیار مهم است و هر تغییر کوچکی در آن، خبر از بیماری‌های مختلف قلبی می‌دهد.
• موج T: وقتی بطن‌ها تمام کارشان را کردند و می‌خواهند استراحت کنند، این موج دیده می‌شود. این موج شکل و جهت خاصی دارد و تغییر در آن ممکن است نشان‌دهنده مشکلاتی مانند کمبود اکسیژن باشد.

برای مشاوره و دریافت نوبت از دکتر پریسا مولایی، بهترین متخصص قلب از راه های ارتباطی زیر استفاده کنید:

چگونه نوار قلب را بخوانیم؟

در این آموزش گام به گام، به زبان ساده و بدون اصطلاحات پیچیده، یاد می‌گیریم چطور اجزای مختلف نوار قلب را بشناسیم و بفهمیم هر قسمت چه اطلاعاتی درباره قلب ما می‌دهد. با ما همراه باشید تا با اصول پایه آشنا شوید و خودتان بتوانید نوار قلب را بهتر درک کنید.

قدم اول: ضربان قلب و ریتم قلب

ضربان قلب تعداد تپش‌هایی است که قلب در یک دقیقه انجام می‌دهد و از مهم‌ترین شاخص‌های سلامت قلب است. اگر ضربان خیلی کم یا زیاد باشد، ممکن است نشانه بیماری باشد.

روش‌های محاسبه ضربان قلب

مرحله اول: ضربان قلب و ریتم قلب (روش ۶ ثانیه‌ای، روش مربع بزرگ، روش مربع کوچک)

اولین گام در خواندن نوار قلب، بررسی ضربان و ریتم قلب است. ضربان قلب تعداد دفعات تپش قلب در هر دقیقه است و ریتم قلب ترتیب و نظم این تپش‌ها را نشان می‌دهد. برای محاسبه ضربان، سه روش رایج وجود دارد:

• روش ۶ ثانیه‌ای: ابتدا یک بخش ۶ ثانیه‌ای از نوار قلب را مشخص کنید (معمولا روی کاغذ نوار قلب هر خط ۶ ثانیه است). تعداد ضربان‌های QRS در این ۶ ثانیه را بشمارید و آن را در ۱۰ ضرب کنید تا ضربان در دقیقه به دست آید. این روش برای ریتم‌های نامنظم کاربرد دارد.
• روش مربع بزرگ: در این روش، فاصله بین دو موج R متوالی را اندازه می‌گیریم و با تقسیم عدد ۳۰۰ بر تعداد مربع‌های بزرگ بین دو R، ضربان به دست می‌آید. این روش برای ریتم منظم دقیق است.
• روش مربع کوچک: مشابه روش مربع بزرگ، اما تعداد مربع‌های کوچک بین دو موج R شمارش می‌شود و ۱۵۰۰ بر آن تقسیم می‌شود.

بعد از محاسبه ضربان، ریتم قلب بررسی می‌شود. ریتم قلبی منظم یعنی فاصله بین امواج R پشت سر هم تقریبا برابر است؛ اما در ریتم نامنظم این فاصله متغیر است و نشان‌دهنده اختلالاتی مثل فیبریلاسیون دهلیزی یا ضربان‌های اضافی (اکستراسیستول) می‌باشد. تشخیص صحیح ریتم قلبی به انتخاب روش مناسب محاسبه ضربان و مرحله‌های بعدی تفسیر کمک می‌کند.

مرحله دوم: محور قلبی (محور قلبی نرمال، انحراف به راست، انحراف به چپ)

بعد از بررسی ضربان و ریتم، باید محور الکتریکی قلب را تشخیص دهیم. محور قلبی نمایانگر جهت کلی جریان الکتریکی در قلب است و به صورت زاویه‌ای روی صفحه افقی تعریف می‌شود. محور نرمال معمولا بین ۰ تا +90 درجه است.

• محور قلبی نرمال: اگر موج R در لیدهای I و aVF مثبت باشد، محور قلبی در محدوده نرمال است.
• انحراف به راست: وقتی محور قلبی بیشتر از +90 درجه باشد، معمولا به دلیل مشکلاتی مثل بزرگی بطن راست، آمبولی ریه یا بیماری‌های مزمن ریه ایجاد می‌شود.
• انحراف به چپ: اگر محور کمتر از ۰ درجه (مثلا بین ۰ تا -30 یا حتی کمتر) باشد، نشان‌دهنده بزرگ‌شدن بطن چپ یا مشکلاتی مانند هایپرتروفی بطن چپ، انسداد شاخه چپ، یا اختلالات دیگر است.

شناسایی محور قلبی اهمیت بالایی دارد زیرا به تشخیص بیماری‌های ساختاری قلب کمک می‌کند و راهنمایی برای مراحل بعدی تفسیر نوار است.

مرحله سوم: امواج P

امواج P نمایانگر فعالیت الکتریکی دهلیزها هستند و اولین موج قابل مشاهده در نوار قلب می‌باشند. تحلیل شکل، اندازه و جهت موج P اطلاعات مهمی درباره وضعیت دهلیزها می‌دهد.

• موج P نرمال باید صاف، مثبت در لیدهای I، II و مثبت یا صفر در لید V1 باشد.

• اگر موج P بزرگ‌تر یا پهن‌تر از حد معمول باشد، نشان‌دهنده بزرگ‌شدن دهلیز چپ یا راست است. برای مثال، موج P دو قله‌ای در لید II ممکن است نشان دهنده بزرگی دهلیز چپ باشد.

• عدم وجود موج P یا موج P غیرطبیعی می‌تواند نشانه آریتمی‌هایی مثل فیبریلاسیون دهلیزی یا آریتمی‌های دیگر باشد.

در کل، تحلیل موج P کمک می‌کند مشکلات مربوط به دهلیزها را شناسایی کنیم و آن را در کنار سایر امواج و فواصل ارزیابی کنیم.

مرحله چهارم: فاصله PR

فاصله PR فاصله زمانی بین شروع موج P تا شروع کمپلکس QRS است و نشان‌دهنده زمان انتقال پیام الکتریکی از دهلیزها به بطن‌ها از طریق گره دهلیزی-بطنی است.

• فاصله PR نرمال معمولا بین ۰.۱۲ تا ۰.۲۰ ثانیه (3 تا 5 مربع کوچک) است.
• اگر فاصله PR طولانی‌تر از این حد باشد، به معنای وجود بلوک دهلیزی-بطنی درجه یک است که می‌تواند ناشی از مشکلات الکتریکی یا دارویی باشد.
• فاصله PR کوتاه‌تر معمولا به دلیل مسیرهای هدایتی اضافی یا برخی سندرم‌های نادر دیده می‌شود.
• بررسی فاصله PR به تشخیص بلوک‌های هدایتی و مشکلات هدایت پیام الکتریکی کمک می‌کند و از موارد مهم در تفسیر نوار قلب است.

مرحله پنجم: کمپلکس QRS طول، ارتفاع، مورفولوژی یا ظاهر موج  QRS

کمپلکس QRS نشان‌دهنده فعالیت الکتریکی بطن‌ها و انقباض آنها است و معمولا شامل سه موج  Q، R و S می‌شود.

• طول کمپلکس QRS باید کمتر از ۰.۱۲ ثانیه (۳ مربع کوچک) باشد. طولانی شدن آن نشان‌دهنده اختلالات هدایت در بطن‌ها مانند بلوک شاخه‌ای (راست یا چپ) است.
• ارتفاع کمپلکس QRS و مورفولوژی آن به شناسایی هایپرتروفی بطن‌ها، انفارکتوس‌های قبلی و اختلالات الکتریکی کمک می‌کند.
• موج Q طبیعی باید کوچک و باریک باشد؛ موج Q بزرگ و پهن می‌تواند نشان‌دهنده انفارکتوس قدیمی یا آسیب عضله قلب باشد.
• مورفولوژی غیرطبیعی یا تغییرات شکل کمپلکس QRS می‌تواند نشانه آریتمی‌ها، انسدادهای هدایتی یا تغییرات ساختاری قلب باشد.

ارزیابی دقیق کمپلکس QRS یکی از کلیدی‌ترین مراحل خواندن نوار قلب است که اطلاعات حیاتی درباره سلامت عضله بطن‌ها و هدایت الکتریکی قلب فراهم می‌کند.

بیشتر بخوانید: تاثیر موبایل بر سلامت قلب

نکات تکمیلی مهم برای تفسیر کامل نوار قلب

علاوه بر مراحل ذکر شده، توجه به سایر پارامترهای نوار قلب مانند:

• موج T: نمایانگر مرحله بازسازی بطن است و تغییرات آن می‌تواند علامت ایسکمی یا مشکلات الکترولیتی باشد.
• فاصله QT: زمان کل فعالیت الکتریکی بطن را نشان می‌دهد و طولانی شدن آن می‌تواند خطر آفرین باشد.
• امواج اضافی یا اختلالات: مانند اکستراسیستول‌ها، فیبریلاسیون یا تاکی‌کاردی که به شناسایی دقیق‌تر بیماری کمک می‌کنند.

در نهایت، خواندن نوار قلب نیازمند ترکیب این داده‌ها با علائم بالینی بیمار و تجربه است و توصیه می‌شود در صورت تردید، حتما با پزشک متخصص مشورت شود.

نکات مهمی که کمتر گفته می‌شود:

• الکترودها باید دقیق وصل شوند: جا به جایی یا اتصال غلط باعث ثبت نادرست نوار قلب می‌شود.
• تغییرات موج T: اغلب اولین نشانه مشکلات قلبی مانند ایسکمی است که باید جدی گرفته شود.
• تاثیر داروها و الکترولیت‌ها: داروهایی مثل دیگوکسین و اختلالات الکترولیتی (پتاسیم، کلسیم) می‌توانند نوار قلب را تغییر دهند.
• دمای بدن و وضعیت بیمار: تب بالا یا استرس می‌تواند ضربان قلب را افزایش دهد و روی نوار قلب تاثیر بگذارد.

ریتم قلب چگونه بررسی می‌شود؟

ریتم منظم یعنی فاصله بین هر دو موج R تقریبا یکسان باشد. اگر این فاصله‌ها متفاوت باشند، ریتم نامنظم است که می‌تواند نشانه آریتمی باشد و نیاز به بررسی دقیق‌تر دارد.

بیشتر بخوانید: عفونت دندان و بیماری های قلبی چه ارتباطی با هم دارند؟

رایج‌ترین اختلالات قلبی که در تفسیر نوار قلب دیده می‌شود

نوار قلب ابزاری است که با ثبت فعالیت الکتریکی قلب، می‌تواند انواع مشکلات را شناسایی کند. در ادامه به مهم‌ترین اختلالاتی می‌پردازیم که معمولا در نوار قلب دیده می‌شوند و هر کدام به طور کامل شرح داده می‌شود.

۱. اختلالات ریتم قلب (آریتمی‌ها)

قلب سالم با ضربان منظم و هماهنگ می‌تپد. وقتی این نظم به هم می‌خورد، آریتمی اتفاق می‌افتد.

• فیبریلاسیون دهلیزی:
  در این حالت، سیگنال‌های الکتریکی در دهلیزها نامنظم و بسیار سریع ارسال می‌شود، به طوری که دهلیزها دیگر قادر به انقباض منظم نیستند. در نوار قلب، موج P که نشان‌دهنده انقباض دهلیز است، دیده نمی‌شود یا به صورت موج‌های نامنظم است. ضربان بطن نیز نامنظم و غیرقابل پیش‌بینی است. این مشکل خطر ایجاد لخته خون را بالا می‌برد و نیازمند درمان فوری است.
• تاکی‌کاردی فوق بطنی:
  قلب با سرعت بیش از ۱۰۰ ضربان در دقیقه می‌تپد، اما سیگنال‌ها از بالای بطن‌ها (دهلیز یا ناحیه اتصال) شروع می‌شود. نوار قلب ضربان سریع و موج‌های P نامشخص یا پشت سر هم را نشان می‌دهد. علائم شامل تپش قلب، سرگیجه و ضعف است.
• بریادی‌کاردی (ضربان کند قلب):
  ضربان قلب کمتر از ۶۰ بار در دقیقه است. ممکن است طبیعی باشد (مثلا در ورزشکاران) یا ناشی از مشکلات سیستم هدایت قلب باشد. نوار قلب نشان‌دهنده فاصله طولانی‌تر بین ضربان‌ها است. در موارد شدید ممکن است باعث سرگیجه و خستگی شود.
• بلاک قلبی (اختلال در هدایت سیگنال‌ها):
  زمانی است که سیگنال الکتریکی از دهلیز به بطن‌ها کند یا قطع می‌شود.
  • بلوک درجه اول: فاصله PR طولانی‌تر از حد طبیعی (بیش از ۰.۲۰ ثانیه) است. معمولا علامتی ندارد ولی باید تحت نظر باشد.
  • بلوک درجه دوم: گاهی سیگنال منتقل نمی‌شود و ضربان حذف می‌شود. نوار قلب نشان‌دهنده موج P بدون کمپلکس QRS است.
  • بلوک درجه سوم: قطع کامل هدایت است که منجر به جدا شدن ریتم دهلیز و بطن می‌شود و وضعیت اورژانسی است.

۲. ایسکمی و سکته قلبی

ایسکمی یعنی کمبود خون‌رسانی به عضله قلب که باعث کمبود اکسیژن می‌شود. اگر ایسکمی شدید و طولانی باشد، منجر به سکته قلبی می‌شود که بخشی از عضله قلب می‌میرد.

در نوار قلب، تغییرات بخش ST یکی از مهم‌ترین نشانه‌هاست:

افزایش: ST نشان‌دهنده سکته قلبی فعال (MI) است که نیازمند درمان فوری است.

کاهش: ST ممکن است علامت ایسکمی بدون سکته باشد.

موج Q  :در سکته‌های قدیمی، موج Q بزرگ و عمیق دیده می‌شود که نشان‌دهنده بافت مرده قلب است.

مثال: فرض کنید یک بیمار درد شدید قفسه سینه دارد، نوار قلب او افزایش بخش ST را نشان می‌دهد. این علامت هشداری است که عضله قلب او در حال آسیب دیدن است و باید سریع به بیمارستان منتقل شود.

۳. هایپرتروفی بطن‌ها (بزرگی عضله قلب)

بطن‌ها ممکن است به دلیل فشار زیاد (مثل فشار خون بالا) یا مشکلات دیگر ضخیم شوند.

• در نوار قلب، این موضوع با افزایش ارتفاع موج R و تغییر شکل موج‌ها در لیدهای مختلف دیده می‌شود.
• بزرگی بطن چپ بیشتر با موج R بلند در لیدهای چپ قفسه سینه و بزرگی بطن راست در لیدهای سمت راست دیده می‌شود.

این وضعیت فشار بیشتری به قلب وارد می‌کند و در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به نارسایی قلبی شود.

۴. اختلالات الکترولیتی و دارویی

مواد معدنی مثل پتاسیم و کلسیم نقش حیاتی در هدایت الکتریکی قلب دارند و تغییر سطح آنها اثر مستقیم روی نوار قلب دارد:

• پتاسیم بالا (هیپرکالمی):
  موج T بلند و نوک‌تیز می‌شود، ممکن است نوار قلب تغییرات شدیدتری مثل گسترش کمپلکس QRS نشان دهد که می‌تواند خطرناک باشد.
• پتاسیم پایین (هیپوکالمی):
  موج U ظاهر می‌شود (موجی کوچک بعد از موج T) و ممکن است باعث آریتمی شود.
• داروها: برخی داروها مثل دیگوکسین یا داروهای ضدآریتمی تغییرات خاصی ایجاد می‌کنند که پزشک باید آنها را بشناسد.

بیشتر بخوانید: دایسکشن آئورت

محدودیت‌ها و نکات مهم در تفسیر نوار قلب

نوار قلب (ECG) اما مانند هر روش تشخیصی دیگری، دارای محدودیت‌ها و نکاتی است که باید در زمان تفسیر به آن‌ها توجه کرد. شناخت این موارد کمک می‌کند تا از اشتباهات رایج جلوگیری شود و تفسیر دقیق‌تری داشته باشیم.

１.نمایان شدن وضعیت قلب فقط در یک لحظه خاص

نوار قلب تصویر لحظه‌ای فعالیت الکتریکی قلب است که معمولا در ۵ تا ۱۰ ثانیه ثبت می‌شود. اگر مشکل قلبی به صورت دوره‌ای یا گذرا باشد (مثلا آریتمی‌های نادر یا دردهای قلبی که فقط گاهی اتفاق می‌افتد)، ممکن است در نوار ثبت نشود.

مثال: فردی که گاهی اوقات دچار تپش قلب نامنظم می‌شود ولی در هنگام گرفتن نوار قلب، ضربان طبیعی است؛ در این حالت نوار قلب نمی‌تواند مشکل واقعی او را نشان دهد و نیاز به نوار قلب هولتر (ثبت طولانی‌مدت) است.

２.حساسیت پایین برای برخی بیماری‌های قلبی

نوار قلب به تنهایی نمی‌تواند همه بیماری‌های قلبی را تشخیص دهد. مثلا در مواردی از بیماری عروق کرونری که انسداد عروق قلبی به شکل مزمن یا تدریجی است، ممکن است نوار قلب نرمال باشد یا تغییرات مختصر داشته باشد.

مثال : بیمارانی که درد قفسه سینه دارند ولی نوار قلب آن‌ها طبیعی است، ممکن است نیاز به تست استرس قلب یا آنژیوگرافی داشته باشند.

３.اثر عوامل خارجی و شرایط ثبت نوار قلب

• جایگذاری نادرست الکترودها:
  اگر الکترودها دقیق و در محل صحیح قرار نگیرند، موج‌ها و امواج نوار قلب به صورت غیرطبیعی تغییر می‌کنند و تفسیر اشتباه می‌شود.
• حرکت بیمار یا لرزش:
  حرکت زیاد در هنگام ثبت می‌تواند باعث ایجاد خطوط اضافی و نویز در نوار قلب شود که تشخیص صحیح را سخت می‌کند.
• اختلالات دستگاه:
  مشکلات فنی دستگاه ثبت نوار قلب می‌تواند منجر به داده‌های نادرست شود.

مثال: اگر الکترود قفسه سینه اشتباه قرار گیرد، ممکن است موج‌های QRS به طور غیرطبیعی بزرگ یا کوچک شوند و پزشک را به اشتباه بیندازد.

４.نیاز به تخصص در تفسیر

خواندن نوار قلب یک مهارت تخصصی است که تجربه و دانش بالایی می‌طلبد. پزشکان متخصص قلب و عروق (کاردیولوژیست‌ها) آموزش دیده‌اند تا بتوانند تغییرات ظریف و نشانه‌های مهم را تشخیص دهند.

نکته مهم: افراد غیرمتخصص ممکن است نتوانند تفاوت میان تغییرات طبیعی و بیماری را تشخیص دهند و این موضوع می‌تواند به تشخیص نادرست یا نگرانی بی‌مورد منجر شود.

５.تغییرات ناشی از داروها و وضعیت‌های غیرقلبی

برخی داروها (مثل داروهای ضد آریتمی، دیگوکسین) و حتی بیماری‌های غیرقلبی (مثلا اختلالات الکترولیتی، مشکلات تیروئید) می‌توانند نوار قلب را تغییر دهند. این موارد باید در تفسیر در نظر گرفته شوند.

مثال: پتاسیم بالا (هیپرکالمی) می‌تواند باعث بلند شدن و تیزی موج T شود، اما این تغییر لزوما بیماری قلبی نیست بلکه ناشی از اختلال الکترولیتی است که باید درمان شود.

６.نوار قلب نمی‌تواند مشکلات ساختاری را به طور دقیق نشان دهد

برخی مشکلات ساختاری قلب مانند مشکلات دریچه‌ای، نارسایی‌های قلبی یا تنگی‌های عروق کرونر نیازمند روش‌های تصویربرداری پیشرفته‌تر مثل اکوکاردیوگرافی یا آنژیوگرافی هستند و نوار قلب به تنهایی نمی‌تواند آنها را نشان دهد.

پس تا اینجا متوجه شدیم:

• نوار قلب یک تصویر لحظه‌ای است، مشکلات دوره‌ای را ممکن است ثبت نکند.
• همیشه باید الکترودها به درستی قرار داده شوند و بیمار در زمان ثبت حرکت نکند.
• نوار قلب به تنهایی کافی نیست و برای تشخیص قطعی ممکن است نیاز به آزمایش‌های تکمیلی باشد.
• تفسیر نوار قلب نیازمند تخصص و تجربه است.
• تغییرات دارویی و الکترولیتی را همیشه در نظر داشته باشید.

سوالات متداول تفسیر نوار قلب

１.چطور بفهمم نوار قلبم چه مشکلی دارد و این مشکل چقدر جدی است؟

تشخیص مشکل نیازمند بررسی تخصصی پزشک است؛ هر تغییر غیرطبیعی در ریتم، ضربان یا امواج می‌تواند نشانه بیماری باشد که شدت آن بستگی به نوع اختلال دارد.

２.امواج مختلف نوار قلب مثل موج  P، QRS  و T چه نشانه‌هایی از سلامت یا بیماری قلبی دارند؟

موج P نشان‌دهنده فعالیت دهلیز، کمپلکس QRS فعالیت بطن‌ها و موج T دوره استراحت بطن‌ها است؛ تغییر شکل یا اندازه این امواج ممکن است به مشکلاتی مانند بزرگی قلب، سکته یا کمبود اکسیژن اشاره کند.

３.ریتم نامنظم قلب چه علائمی در نوار نشان می‌دهد و آیا همیشه نیاز به درمان دارد؟

ریتم نامنظم با فواصل نامساوی بین ضربان‌ها مشخص می‌شود و بسته به علت ممکن است نیاز به درمان داشته باشد یا تنها تحت نظر پزشک باشد.

４.اگر ضربان قلبم خیلی بالا یا پایین بود، این یعنی چه؟

ضربان بالاتر از ۱۰۰ یا کمتر از ۶۰ در دقیقه ممکن است نشانه مشکلات قلبی یا غیر قلبی باشد که نیاز به ارزیابی دارد.

５.انحراف محور قلبی چه پیامدهایی دارد و باید نگرانش باشم؟

انحراف محور ممکن است نشانه بزرگ شدن بطن‌ها یا بیماری‌های ریوی باشد و باید توسط پزشک بررسی شود.

６.تغییرات فاصله PR و کمپلکس QRS چه مشکلاتی را نشان می‌دهد؟

افزایش فاصله PR می‌تواند نشان‌دهنده بلوک قلبی باشد و طول غیرطبیعی کمپلکس QRS ممکن است به مشکلات هدایت الکتریکی اشاره کند.

７.وجود موج Q غیرطبیعی در نوار قلب یعنی احتمال چه بیماری‌هایی وجود دارد؟

موج Q غیرطبیعی ممکن است نشان‌دهنده سکته قلبی قدیمی یا آسیب عضله قلب باشد.

８.نوار قلب چگونه بیماری‌هایی مثل آریتمی یا بلوک قلبی را مشخص می‌کند؟

با بررسی ریتم، امواج و فواصل زمانی؛ تغییرات غیر طبیعی نشانه این بیماری‌ها هستند.

９.اگر نوار قلب نرمال بود ولی من احساس درد یا تنگی نفس دارم، چه کنم؟

این شرایط نیاز به بررسی بیشتر توسط پزشک دارد، ممکن است بیماری دوره‌ای باشد که نوار کوتاه آن را نشان نمی‌دهد.

10.    چه عواملی می‌توانند باعث خطا یا اشتباه در تفسیر نوار قلب شوند؟

نصب نادرست الکترودها، حرکت بیمار، اختلالات فنی دستگاه و شرایط فیزیولوژیکی غیرطبیعی می‌توانند خطا ایجاد کنند.

11.  آیا می‌شود نوار قلب را بدون پزشک و توسط خودم یا دیگران تفسیر کرد؟

خیر، تفسیر نوار قلب نیازمند تخصص است و توصیه می‌شود فقط پزشک متخصص آن را بررسی کند.

12.  بعد از گرفتن تفسیر نوار قلب، چه زمانی باید حتما به پزشک مراجعه کنم؟

اگر نوار غیرطبیعی باشد، یا علائمی مثل  درد قفسه سینه، تنگی نفس یا ضعف شدید دارید، فورا به پزشک مراجعه کنید.