آمبولی ریه یکی از عوارض خطرناک و تهدید کننده ی حیات است و در صورتی که اقدامات درمانی مناسب برای رفع آن صورت نگرفته باشد می تواند به ایجاد عوارض بسیار جدی, خطرناکی منجر شود. در این مقاله به عوامل منجر شونده به تشکیل آمبولی ریه و چگونگی پیشگیری از ابتلا به آمبولی ریه می پردازیم، پس مقاله را تا انتها بخوانید. علت ایجاد آمبولی ریه در افراد مختلف متفاوت است، ولی در همه ی آنها می توان از روش ها و درمان های خاصی جهت پیشگیری از ابتلا به آمبولی ریه بهره مند شد. در ابتدا لازم است بدانیم مکانیسم آمبولی ریه انسداد سرخرگ اصلی ریوی یا شاخه های آن توسط لخته خون که بیشتر منشا آن سیاهرگ پا (dvt عروق پا) می باشددر اغلب موارد علت ایجاد آمبولی, ناشی از ترومبوز ورید عمقی پا (DVT) است. اکثرا تعداد لخته های خون منجر شونده به آمبولی ریه زیاد هستند.
پس از ایجاد آمبولی و رسیدن آن به شریان های ریوی خونرسانی محدوده ی تغذیه شونده توسط شریان مسدود و دچار کاهش می شود، این امر منجر به کم شدن ظرفیت اکسیژن رسانی در کل بدن می شود. البته لخته همواره ناشی از خون نیست، بلکه مواد دیگری همچون چربی جدا شده از مغز استخوان در کیس، شکستگی استخوان های بلند، حباب های تشکیل شده ی هوا در خون به علل مختلف و گاهی نیز جدا شدن بخشی از توده ی تومورال, می تواند علت تشکیل آمبولی باشد.
علت بروز آمبولی ریه
برخی عوامل هستند که می تواند در بروز و ابتلا به آمبولی ریه بسیار موثر باشند، این عوامل عبارتند از:
سرطان: یکی از مهم ترین علل منجر شونده به تشکیل لخته و آمبولی می باشد. برخی از کنسر های خاص همچون سرطان تخمدان، ریه، معده، روده ی بزرگ، مغز و لوزالمعده استعداد بیشتری جهت ایجاد آمبولی و لخته در بدن افراد مبتلا را دارند. همچنین ریسک ایجاد لخته با انجام کموتراپی بیشتر خواهد شد.
نتایج منتشر شده از مقالات علمی معتبر نشان می دهد در خانم های مبتلا به سرطان پستان یا دارای سابقه خانوادگی مثبت، در صورت استفاده از تاموکسیفن و رالوکسیفن, احتمال تشکیل لخته و ایجاد آمبولی ریه به مراتب در آن ها بیشتر خواهد شد.
بیماری های قلبی: یکی از عوامل تشکیل آمبولی ریه, نارسایی قلبی(Heart Failure) است. در موارد دیگر نیز وجود ریتم های آتیپیک دهلیزی یا بطنی می تواند باعث تشکیل لخته و بروز علائم آمبولی شود.
عمل جراحی: شاید مهم ترین علت در زمینه ی تشکیل آمبولی ریه انجام جراحی های مختلف باشد. این مورد به ویژه در جراحی هایی چون هیسترکتومی, ابدومینوپلاستی, جراحی تعویض مفصل بزرگ و شکستگی استخوان های بلند بیشتر دیده می شود.
بی تحرکی طولانی مدت: یکی دیگر از علل مهم در زمینه ی تشکیل آمبولی در ریه بی تحرکی است. افرادی که به علل مختلف مجبور می شوند مدت طولانی در بستر بی حرکت باشند همین موضوع باعث شده تا بیشتر در معرض تشکیل لخته خون باشند. لخته های تشکیل شده در طی دوره ی بی حرکتی, حین از سرگیری فعالیت های حرکتی, وارد گردش خون شده و باعث ایجاد آمبولی ریه می شود. البته در موارد دیگری همچون مسافرت یا سفر های هواپیمایی طولانی (فرد به مدت طولانی روی صندلی نشسته و پاها بی حرکت هستند) نیز احتمال تشکیل لخته وجود دارد.
سیگار: مصرف سیگار و سایر دخانیات می تواند ریسک ابتلا به تشکیل لخته را افزایش دهد، ولی این دلیل کاملا قطعی نیست.
استروژن: مصرف مکمل های استروژن همچون قرص های ضد بارداری خوراکی یا درمان HART در زنان یائسه می تواند باعث افزایش ریسک تشکیل لخته شود.
پیشگیری از تشکیل لخته و بروز آمبولی ریه
پیش از هر درمان دیگری باید از تشکیل لخته جلوگیری کرد. با توجه به علل مختلف تشکیل لخته، درمان های پیشگیری کننده متفاوتی مورد استفاده قرار می گیرد. در صورتی که علت آمبولی ریه DVT باشد می توان با پوشیدن جوراب های واریس از تشکیل آن پیشگیری بعمل آورد. در افرادی که دچار بی حرکتی هستند پوشیدن این جوراب ها باعث وارد آمدن فشار به عضلات پاها شده و از این طریق به عروق و عضلات فرد کمک می کند تا جریان خون موثر در آنها برقرار شود. استفاده از این جوراب ها روشی ایمن و ارزان جهت پیشگیری از ابتلا به آمبولی ریوی است.
درمان دیگر جهت پیشگیری و مهار بروز آمبولی ریه، برقراری هرچه سریع تر فعالیت های حرکتی پس از جراحی است. بنابراین در صورتی که تحت جراحی قرار گرفته اید, بهتر است ابتدا از پزشک متخصص خود کسب اجازه نموده و در اولین زمان ممکن فعالیت خود را در حد ممکن آغاز کنید.
یکی از روش های جدید جهت مهار تشکیل لخته و بروز آمبولی ریه استفاده از کاف های بادکنک مانندی است که به صورت خودکار باد و سپس خالی می شوند. فشار ناشی از این کاف های بادی می تواند باعث ایجاد فشار پنوماتیک( فشار هوایی) در عضلات ران و پا شود. در بیماری که دچار محدودیت حرکتی به صورت طولانی مدت هستند, می تواند بسیار کاربرد داشته باشد و باعث برقراری موثر گردش خون در این افراد شود.
به طور کلی ریسک بروز لخته در مسافرت کمتر از سایر شرایط است, ولی در صورت انجام سفرهای مکرر این احتمال افزایش می یابد. در صورتی که شغل شما ایجاب می کند مسافرت های طولانی داشته باشید, یا دارای ریسک فاکتور های زمینه ای برای ایجاد انعقاد عروقی هستید می توانید پس از مشورت با پزشک متخصص جهت مصرف داروهای ضدانعقاد اقدام کنید.
البته در مواردی تنها با رعایت نکات ساده ای همچون حفظ هیدریشن کافی بدن, اجتناب از مصرف نوشیدنی و مواد الکلی, برخاستن از جای خود و ایستادن یا حرکت کردن در وسیله نقلیه (کابین قطار یا هواپیما) همچنین در صورتی که امکان برخاستن از صندلی خود را ندارید هر 10 تا 15 ثانیه پاهای خود را منقبض کنید و به برقراری گردش خون موثر در عروق اندام تحتانی کمک کرده و از استاز وریدی پیشگیری کنید.
داروهای رقیق کننده خون,جهت پیشگیری از آمبولی
داروهای آنتی کواگولانت, در اغلب افرادی که دارای ریسک بالای تشکیل لخته و متعاقب آن بروز آمبولی هستند, می تواند باعث پیشگیری از بروز این عارضه شود. در افرادی که کاندید انجام جراحی هستند و فاقد کنترااندیکاسیون جهت مصرف داروهای ضد انعقاد, تجویز پروفیلاکسی داروهای ضدانعقاد امری رایج است. همچنین این داروها در بیماران قلبی ( انفارکتوس قلبی), سرطانی یا سکته مغزی کاربرد دارند.
