سوراخ قلب نقص قلبی است که در آن بین دو بخش قلب، یعنی دیواره‌ی بین دو طبقه بالایی قلب (بطن یا دیواره بین دو بطن قلب) یا بین دو طبقه پایینی قلب (بین دو دهانه‌ی بطنی قلب) یک سوراخ وجود دارد. این سوراخ باعث می‌شود خون بین این دو بخش قلب ترکیب شده و از سمتی به سمت دیگر جابه جا شود. از علل سوراخ قلب ممکن مربوط به عوامل ژنتیکی یا عوامل محیطی برگردد. در برخی از موارد، علت دقیق سوراخ قلب مشخص نیست.
انواع سوراخ قلب
سوراخ قلب به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود که عبارتند از :
- سوراخ قلب بین دو دهانه (Atrial Septal Defect – ASD)
- سوراخ قلب بین دو بطن (Ventricular Septal Defect – VSD)
سوراخ قلب بین دو دهانه (ASD)
- سوراخ قلب بین دو دهانه کوچک: در این نوع سوراخ قلب، یک سوراخ در دیواره بین دو دهانه قلب وجود دارد. سوراخ معمولاً کوچکتر است و ممکن است بدون تشخیص و درمان به خوبی تحمل شود.
- سوراخ قلب بین دو دهانه بزرگ: در این حالت، سوراخ بزرگتری در دیواره بین دو دهانه قلب وجود دارد که می‌تواند به عوارض جانبی مانند خستگی، کاهش رشد، عفونت‌های تنفسی مکرر و کبودی لبها و پوست منجر شود.
سوراخ قلب بین دو بطن (VSD)
- سوراخ قلب بین دو بطن کوچک: در این نوع سوراخ قلب، یک سوراخ در دیواره بین دو بطن قلب وجود دارد. سوراخ معمولاً کوچکتر است و ممکن است به خوبی خودبخود بسته شود.
- سوراخ قلب بین دو بطن بزرگ: در این حالت، سوراخ بزرگتری در دیواره بین دو بطن قلب وجود دارد که نیاز به درمان دارد. سوراخ بزرگ ممکن است منجر به مشکلات قلبی جدی مانند نارسایی قلبی، نارسایی ریه و افزایش فشار خون در ریه‌ها شود.
همچنین، وجود سوراخ قلب می‌تواند در نواحی دیگری از دیواره‌های قلب نیز رخ دهد. برخی از این نواحی شامل سوراخ قلب بین دو دهانه و بین دهانه و بطن (Atrioventricular septal defect) و سوراخ قلب در بخش‌های دیگری از دیواره‌های بطنی و دهانه‌ای (Subaortic ventricular septal defect، Subpulmonary ventricular septal defect) است.
در هر صورت، تشخیص و درمان سوراخ قلب توسط بهترین پزشک متخصص قلب و عروق صورت می‌گیرد و بستگی به نوع، مکان و اندازه سوراخ قلب، همچنین وضعیت سلامتی فرد دارد.
علل سوراخ قلب
سوراخ قلب یا شکاف قلب نوعی نقص قلبی است که در آن دیواره جداکننده بین دو بخش قلب، یعنی بطن چپ و بطن راست، ناکامل یا ناهموار است و در نتیجه خون از بطن چپ به بطن راست جریان می یابد. این شرایط معمولاً از طریق عوامل مختلفی از جمله دلایل ارثی به وجود می‌آیند. علل سوراخ قلب عبارتند از :
- علل ارثی: در برخی موارد، سوراخ قلب به عنوان یک بیماری ارثی به نظر می‌رسد که به وراثت پذیری و انتقال از والدین به فرزندان مرتبط است.
- عوامل محیطی: برخی عوامل محیطی و شرایط زندگی می‌توانند احتمال بروز سوراخ قلب را افزایش دهند. این عوامل شامل مصرف الکل و دخانیات در دوران بارداری و همچنین برخی عفونت‌ها می‌شوند.
- عوامل دارویی: مصرف برخی داروها در دوران بارداری، به خصوص داروهای ضدویروسی و ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، ممکن است بر روی تشکیل و توسعه قلب تأثیر بگذارند و سبب بروز سوراخ قلب شوند.
- مشکلات جنینی: برخی از مشکلات جنینی و تشوشات ژنتیکی می‌توانند به بروز سوراخ قلب منجر شوند.
- عوامل مرتبط با سن: برخی از سوراخ‌های قلبی در سنین بزرگسالی به دلیل علل دیگری مانند ضربه‌های قوی به قفسه سینه، عوارض جراحی قلبی قبلی یا بیماری‌های قلبی اکتسابی ایجاد می‌شوند.
در هر صورت، سوراخ قلب نیازمند تشخیص و مداخله پزشکی است. بهترین روش درمان ممکن شامل مداخله جراحی جهت تعمیر سوراخ قلب یا استفاده از دستگاه‌های بستری مانند سوراخ درمانی قفسه سینه است. برنامه درمانی در هر مورد بستگی به نوع و شدت سوراخ قلب و وضعیت بیمار دارد و باید توسط پزشک معالج تعیین شود.
روش های تشخیص سوراخ قلب
تشخیص سوراخ قلب معمولاً توسط یک تیم پزشکی متخصص قلب و عروق انجام می شود. در زیر، چند روش تشخیصی رایج برای تشخیص سوراخ قلب آورده شده است:
اکوکاردیوگرافی قلب
در اکوکاردیوگرافی قلب از طریق سونوگرافی قلب برای تصویربرداری ساختارها و جریان خون در قلب استفاده می‌کند. با استفاده از اکوکاردیوگرافی، پزشک می‌تواند سوراخ قلب را تشخیص دهد و اندازه و موقعیت آن را تعیین کند.
آنژیوگرافی قلب
در آنژیوگرافی قلب، ماده حاجب را به عروق قلب تزریق می‌کنند و تصاویر رادیوگرافی از ساختار داخلی قلب و عروق را بدست می‌آورند. آنژیوگرافی می‌تواند سوراخ قلب را نشان دهد و مشخص کند که چقدر جریان خون از طریق آن رد می‌شود.
کاتتریزم قلبی
این روش شامل قرار دادن یک کاتتر (یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر) از طریق رگ‌ها تا قلب است. با استفاده از کاتتر، ماده حاجب را به قلب و عروق تزریق می‌کنند و تصاویر رادیوگرافی از ساختار داخلی قلب و عروق را بدست می‌آورند. این روش به پزشک این امکان را می‌دهد تا مستقیماً به سوراخ قلب دسترسی پیدا کند و آن را تشخیص دهد.
MRI قلب
این روش از تصاویر با رزولوشن بالا برای تشخیص سوراخ قلب استفاده می‌کند. با استفاده از میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی، تصاویر دقیقی از قلب و عروق بدست می‌آیند که پزشک می‌تواند سوراخ قلب را در آنها تشخیص دهد.
بسته به شرایط بالینی و پروتکل درمانی، پزشک ممکن است از یک یا ترکیبی از روش‌های فوق برای تشخیص سوراخ قلب استفاده کند. همچنین، ممکن است نیاز به انجام آزمون‌های تکمیلی دیگری مانند اکوکاردیوگرافی ترانس‌اسوفاژیال، آنژیوگرافی مغزی و آزمایشات خونی داشته باشید تا به طور دقیق تر سوراخ قلب را تشخیص دهیدتوجه داشته باشید که تشخیص سوراخ قلب و روش‌های استفاده شده بستگی به شرایط بالینی هر بیمار و تشخیص پزشک دارد. این توضیحات تنها به عنوان یک مرجع کلی در نظر گرفته شده‌اند و هرگونه تصمیم درمانی باید توسط پزشک تخصصی شما اتخاذ شود.
انواع روش های درمانی سوراخ قلب
درمان سوراخ قلب بسته به نوع و اندازه سوراخ، مکان آن در قلب، عوارض مرتبط و وضعیت فیزیکی بیمار دارد. در ادامه به چند روش درمانی رایج برای سوراخ قلب می پردازیم :
بستن سوراخ قلب با کاتتر
این روش به عنوان یک روشی غیرجراحی است که از طریق یک کاتتر که از طریق رگ‌ها انجام شده و تا سوراخ قلب هدایت می‌شود. پس از آن، وسیله ای همچون چتر یا بالون از طریق کاتتر به سوراخ قلب رسیده و در محل سوراخ قرار می‌گیرد تا آن را ببندد. این روش معمولاً برای سوراخ‌های کوچک و در موقعیت‌های خاص استفاده می‌شود.
جراحی باز روی قلب
در برخی موارد، سوراخ قلب بزرگ، موقعیت آن دشوار یا عوارض جانبی جدی دارد که به روش جراحی باز روی قلب نیاز دارد. در این روش، قلب باز می‌شود و سوراخ قلب با استفاده از یک پارچه یا یک پروتز بسته می‌شود. این روش برای سوراخ‌های بزرگتر و پیچیده‌تر استفاده می‌شود.
دارو درمانی
برخی از سوراخ‌های قلب، به خصوص آنهایی که کوچک هستند و عوارضی ندارند، ممکن است با داروها درمان شوند. برخی داروها می‌توانند بر روی بافت قلب تأثیر بگذارند و سوراخ را کوچکتر کنند یا بسته کنند.
روش های ترکیبی
در برخی موارد، ممکن است نیاز به استفاده از روش‌های ترکیبی باشد. به عنوان مثال، بستن سوراخ قلب با کاتتر ممکن است با جراحی روی قلب مفتوح ترکیب شود تا بهترین نتیجه را برای بیمار به دست آورد.
