چگونه تست نوار قلب می‌تواند جان شما را نجات دهد؟

نوار قلب Electrocardiogram یا (ECG) یک آزمایش پزشکی است که فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند. این آزمایش با استفاده از الکترودهای کوچکی که روی پوست قفسه سینه، دست‌ها و پاها قرار می‌گیرند، سیگنال‌های الکتریکی تولید شده توسط قلب را اندازه‌گیری می‌کند. این سیگنال‌ها از طریق دستگاه نوار قلب به شکل خطوط و موج‌های الکتریکی بر روی صفحه نمایش یا کاغذ ثبت می‌شوند. در این مقاله قصد داریم درباره نوار قلب بیش تر صحبت کنیم.

نوار قلب چیست؟

برای انجام نوار قلب می توانید به دکتر پریسا مولایی، بهترین متخصص قلب در غرب تهران مراجعه نمایید.

عملکرد نوار قلب

قلب انسان دارای یک سیستم الکتریکی پیچیده است که باعث انقباض و انبساط آن می‌شود. هر بار که قلب می‌تپد، یک سیگنال الکتریکی از طریق سلول‌های عضلانی قلب عبور می‌کند. این سیگنال‌ها می‌توانند از طریق نوار قلب به‌طور دقیق اندازه‌گیری شده و به پزشک اطلاعات مفیدی درباره وضعیت سلامت قلب بدهند. الگوهای ثبت‌شده در نوار قلب می‌توانند نشان‌دهنده ریتم طبیعی یا اختلالات مختلف قلبی باشند.

کاربردهای نوار قلب

نوار قلب می‌تواند در تشخیص بسیاری از مشکلات قلبی مفید باشد. از جمله مواردی که نوار قلب به کمک آن می‌آید، می‌توان به تشخیص آریتمی‌ها (ریتم‌های غیرطبیعی قلب)، بیماری‌های عروق کرونر، سکته قلبی و مشکلات ساختاری قلب اشاره کرد. همچنین این تست می‌تواند برای نظارت بر وضعیت بیماران با مشکلات قلبی مزمن یا ارزیابی قبل از جراحی‌ها و ورزش‌های شدید استفاده شود.

نوار قلب یک تست غیرتهاجمی، سریع و ساده است که می‌تواند اطلاعات حیاتی در مورد سلامت قلب فرد فراهم کند.

چرا نوار قلب برای ارزیابی سلامت قلب ضروری است؟

نوار قلب یک ابزار بسیار مهم برای ارزیابی سلامت قلب است که به پزشکان کمک می‌کند تا عملکرد قلب را به‌طور دقیق ارزیابی کنند. این آزمایش با ثبت سیگنال‌های الکتریکی قلب، اطلاعات زیادی درباره وضعیت قلبی فرد فراهم می‌آورد. در ادامه، دلایلی که نوار قلب برای ارزیابی سلامت قلب ضروری است، بررسی می‌شود:

تشخیص اختلالات ریتم قلب (آریتمی‌ها)

یکی از کاربردهای اصلی نوار قلب، شناسایی اختلالات ریتم قلب است. این مشکلات شامل آریتمی‌ قلبی می‌شود که در آن‌ها ضربان قلب به‌طور غیرعادی سریع، کند یا نامنظم می‌شود. نوار قلب به‌طور دقیق می‌تواند این ناهنجاری‌ها را شناسایی کند و به پزشک کمک کند تا درمان مناسب برای بیمار تجویز شود. تشخیص به‌موقع آریتمی‌ها می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر مانند سکته قلبی یا ایست قلبی جلوگیری کند.

شناسایی مشکلات عروقی و قلبی

نوار قلب همچنین می‌تواند نشانه‌هایی از مشکلات عروقی مانند بیماری‌های عروق کرونر را نشان دهد. در این بیماری‌ها، عروق خون‌رسان به قلب تنگ شده و جریان خون به قلب کاهش می‌یابد. نوار قلب می‌تواند تغییرات در سیگنال‌های الکتریکی قلب که ناشی از کمبود اکسیژن در عضلات قلب است را نشان دهد. این تغییرات می‌توانند نشانه‌هایی از سکته قلبی یا حمله قلبی باشند.

ارزیابی عملکرد عمومی قلب

نوار قلب به پزشکان این امکان را می‌دهد که عملکرد کلی قلب و ظرفیت آن برای پمپاژ خون را ارزیابی کنند. همچنین این تست می‌تواند به شناسایی مشکلات ساختاری قلب مانند اختلالات در عضلات قلب، دریچه‌ها یا دیواره‌های قلب کمک کند. بررسی این وضعیت‌ها می‌تواند به پیشگیری از بیماری‌های مزمن و جدی‌تر قلبی و همچنین بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند.

نظارت بر درمان‌های قلبی و ارزیابی خطرات جراحی

برای افرادی که تحت درمان‌های دارویی یا جراحی‌های قلبی قرار دارند، نوار قلب ابزاری ضروری برای نظارت بر روند درمان و واکنش قلب به درمان‌ها است. همچنین، نوار قلب قبل از انجام جراحی‌ها، به‌ویژه جراحی‌های بزرگ، برای ارزیابی وضعیت سلامت قلبی بیمار و کاهش خطرات ناشی از جراحی، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تست نوار قلب در چه مواردی انجام می‌شود؟

هر فردی ممکن است در سنین متفاوتی دچار مشکلات قلبی شود، الکتروکاردیوگرام میتواند این مشکلات را بدون درد و بدون استفاده از روش های تهاجمی تشخیص دهد. معمولا پزشک متخصص قلب در موارد زیر از بیمار تست نوار قلب میخواهد تا بتواند مشکلش را تشخیص دهد:

• اگر بیمار ریتم قلبی غیر طبیعی داشته باشد.
• اگر بیمار تپش قلب و افزایش ضربان قلب داشته باشد.
• اگر در رگ‌ های قلب انسداد یا گرفتگی وجود داشته باشد که موجب درد در ناحیه سینه یا حملات قلبی در بیمار شود.
• اگر بیمار حس کند انرژی کافی برای انجام فعالیت های ورزشی ندارد و دچار ضعف شده است.
• اگر بیمار سابقه حمله قلبی داشته باشد.
• اگر بیمار حس سرگیجه، سردردهای خفیف یا حالت‌های غش و تنگی نفس داشته باشد.

نوار قلب چگونه انجام می شود؟

الکتروکاردیوگرام در مطب پزشک و یا در بیمارستان توسط پزشک و یا تکنسین انجام میشود. برای گرفتن تست نوار قلب ابتدا بیمار باید رو به بالا دراز بکشد سپس تکنسین دوازده لید و ده الکترود که فعالیت الکتریکی قلب را ضبط میکند را با پد چسب به قسمت های مختلف بدن مثل دست و پاها و سینه بیمار متصل میکند.

پس از برقراری جریان در الکترودها، یک میلی ‌ولت از منبع الکتریکی خارجی وارد بدن می‌شود، در این زمان دستگاه کالیبره می‌شود. استاندارد کردن یا کالیبره کردن الکتروکاردیوگرام، امکان مقایسه آن را در افراد مختلف امکان پذیر می‌کند. تست نوار قلب نتایج انحرافات معمولی به سمت بالا و پایین را نمایش میدهد که انقباضات متناوب دهلیز و بطن های قلب را نشان میدهد. همه این اطلاعات بر روی کاغذ ثبت می شود و در نهایت تکنسین الکترود ها را از بدن جدا می کند.

نوار قلب چقدر به طول می انجامد؟

فرآیند نوار قلب 10 دقیقه زمان می برد و فرد می تواند پس از اتمام تست به فعالیت های عادی و روزمره خود بپردازد.

محل قرارگیری الکترودها در الکتروکاردیوگرام چگونه است؟

همان طور که گفتیم ده الکترود به بدن متصل میشود، وظیفه ی الکترود ها برقراری ارتباط بین بدن بیمار و دستگاه الکتروکاردیوگراف است یعنی این الکترود ها اطلاعات الکتریکی قلب را دریافت میکنند و برای ثبت به الکتروکاردیوگراف ارسال میکنند.

محل قرار گیری این الکترود ها بسیار مهم است زیرا اگر در جای مناسب نباشند تشخیص با خطا مواجه خواهد شد. محل قرار گیری این الکترودها به دو گروه تقسیم می‌شوند:

• الکترودهای اندامی (Limb Electrodes)
• الکترودهای سینه‌ای یا پرکوردیال (Precordial Electrodes)

بیش تر بخوانید : اکوکاردیوگرافی قلب

الکترودهای اندامی

چهار الکترود در دست ها و پاهای بیمار قرار داده میشود که هر کدام با حروفی نامگذاری شده اند.

• دست راست (RA)
• دست چپ (LA)
• پای چپ (LL)
• پای راست (RL)

الکترود‌های سینه‌ای

شش الکترود باقی مانده در سینه قرار داده میشود که هر کدام با شماره ای از هم تفکیک شده اند:

• V1 در فضای بین دنده‌ای چهارم درست، در سمت راست جناغ سینه قرار می‌گیرد.
• V2 در فضای بین دنده‌ای چهارم درست در سمت چپ جناغ سینه قرار می‌گیرد.
• V3 در فضای خالی میان دو الکترود V4 و V2 قرار داده می‌شود.
• V4 در فضای بین دنده‌ای پنجم و در خط ترقوه‌ای جای می‌گیرد.
• V5 جایگاه این الکترود نیز مانند سطح الکترود V4 در سمت چپ خط محوری جلویی است.
• V6  مانند سطح دو الکترود V4 و V5، این الکترود نیز در سمت چپ خط محوری میانی قرار می‌گیرد.

نوار قلبی بیماری که دچار نقص عضو است چگونه انجام می شود؟

شاید این سوال برایتان پیش آید که اگر فردی دست و یا پا نداشته باشد و دچار آمپوتاسیون شده باید چه کار کرد و چگونه می توان از او نوار قلب گرفت؟ برای این افراد تکنسین لید را به نزدیک ترین قسمت به اندام وصل میکند. در نقاط دارای ضخامت می توان از پوارهای لید سینه ای برای گرفتن لید دست و پا استفاده کرد. یعنی سیم مربوط به دست یا پا را با یک پوار به پوست متصل می کنند.

کاغذ نوار قلب چیست؟

نتیجه تست نوار قلب به صورت نموداری بر روی کاغذی ثبت می شود. این کاغذ ویژگی های خاصی دارد که باعث می شود پزشک بتواند اطلاعات را به صورت صحیح بخواند. کاغذ نوار قلب یک کاغذ نمودار یا گراف است که شطرنجی بوده و بر روی آن هر پنج مربع کوچک (یک میلی‌متر) یک مربع بزرگتر ۵ میلی‌متری با خطوط ضخیم‌تر را مشخص می‌کند.

این کاغد شامل دو محور عمودی و افقی است. محور عمودی دامنه جریان الکتریکی قلب و محور افقی زمان را اندازه می گیرد. هر محور ویژگی های خاص خودش را دارد که به پزشک کمک می کند جریان طبیعی و یا غیر طبیعی فعالیت های قلب را تشخیص دهد.

در نوار قلب چه مواردی مشخص می‌شود؟

• تعداد و الگوی غیرطبیعی ضربانات قلب
• ضخیم شدگی عضلات دیوارۀ قلب در اثر فشار خون بالا یا سایر بیماری‌ ها
• شواهد و علائم حملۀ قلبی اخیر و اثرات بر جای مانده از حملات قلبی گذشته
• نواحی از قلب که خون‌رسانی کافی ندارند
• شواهد اختلالات الکترولیتی در بدن

برای افزایش دقت نوار قلبی چه کارهایی لازم است؟

برای داشتن نوار قلبی بهتر باید شرایط زیر نیز در نظر گرفته شود :

• بیمار قبل از انجام تست نباید فعالیت فیزیکی شدید داشته باشد.
• بیمار نباید قبل از انجام تست وعده غذایی سنگین میل کند.
• بیمار باید کاملا راحت باشد و ترجیحا لباس آزاد بپوشد.
• بیمار بهتر است به دور از استرس باشد.
• آقایان باید موهای سینه خود را بتراشند.
• قبل از انجام تست بیمار باید تمامی جواهرات خود را از روی سینه و دست و بازو خود بردارد.
• اطراف بیمار تلویزیون، موبایل، رادیو روشن نباشد.
• استفاده از سیم ارت در صورت نیاز (وقتی پارازیت زیادی در نوار مشاهده می شود)
• نباید کسی به تخت بیمار تکیه دهد.
•  از ژل لیدوکائین یا آب بر روی سطح پوست بیمار جهت افزایش رسانایی و ثبت بهتر جریان الکتریکی قلب باید استفاده کرد.

نتایج تست نوار قلب چه چیزهایی را نشان خواهد داد؟

نتیجه این تست در همان روز قابل بررسی است. اگر پزشک مشکل خاصی را در بیمار مشاهده نکند و همه چیز طبیعی باشد آزمایش دیگری از او نمی خواهد. اما اگر  پزشک ناهنجاری خاصی را مشاهده کند از بیمار میخواهد آزمایش های دیگری همچون اکوکاردیوگرام (Echocardiogram) را انجام دهد تا نتیجه را بتواند با دقت بیشتری را بررسی کند. زمانی که پزشک تست نوار قلب را آنالیز میکند معمولا به دنبال مشکلات خاصی است که در زیر به چند نمونه از آن ها اشاره می کنیم:

ضربان قلب (Heart Rate)

برای بررسی ضربان قلب، نبض بیمار را اندازه گیری می کنند. اگر پزشک نتواند ضربان قلب را به راحتی تشخیص دهد و یا مشکلی احساس کند از بیمار میخواهد تست نوار قلب انجام دهد. تست نوار قلب به پزشک کمک میکند که راحت تر ضربان قلب بسیار تند (پر تپشی قلب) و ضربان قلب بسیار کند (کند تپشی قلب)  را تشخیص دهد.

ریتم قلب (Heart Rhythm)

اگر فردی دچار بی نظمی ریتم قلب (آریتمی)  باشد با این تست کاملا قابل تشخیص است. معمولا مصرف داروهایی مانند مسدود کننده‌های بتا، کوکائین، آمفتامین و دارو‌های سرماخوردگی و حساسیت و نقص در سیستم قلب می‌توانند باعث ایجاد آریتمی ‌شوند.

بیشتر بخوانید: داروهای ضد آریتمی قلب

حمله قلبی (Heart Attack)

با توجه به اطلاعات موجود در تست نوار قلب میتوان میزان آسیب قلب را تشخیص داد. این تست نشان میدهد که بیمار در گذشته دچار حمله قلبی شده است یا خیر، همچنین نشان میدهد که چه قدر در آینده احتمال حمله قلبی وجود دارد.

تأمین ناکافی خون و اکسیژن برای قلب (Inadequate Blood and Oxygen Supply to The Heart)

نوار قلبی که در حین بروز علائم انجام می‌گیرد، می‌تواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد که دلیل درد قفسه سینه بیمار در اثر کاهش جریان خون به عضله قلب ایجاد می‌شود یا خیر.

ناهنجاری‌های ساختاری (Structural Abnormalities)

نوار قلب می‌تواند اطلاعاتی را در مورد بزرگ شدن محفظه‌ها یا دیواره‌های قلب، نقص ساختاری قلب و سایر مشکلات قلبی را به پزشک نشان دهد.

نوار قلب چگونه تفسیر می‌شوند؟

تفسیر نتایج نوار قلب به پزشکان این امکان را می‌دهد که وضعیت سلامت قلب بیمار را ارزیابی کنند و مشکلات مختلف قلبی را شناسایی کنند. نتایج نوار قلب معمولاً به‌صورت خطوط و موج‌هایی بر روی کاغذ یا صفحه نمایش ثبت می‌شود. این موج‌ها نشان‌دهنده فعالیت الکتریکی قلب هستند و می‌توانند اطلاعات زیادی درباره ریتم قلب، سرعت ضربان و وضعیت عضلات قلبی بدهند. در ادامه، نحوه تفسیر نتایج نوار قلب و علائم شایع آن آورده شده است:

الگوی نرمال نوار قلب

در یک نوار قلب سالم و نرمال، سیگنال‌های الکتریکی باید به‌طور منظم و متناسب با ریتم طبیعی قلب ثبت شوند. این سیگنال‌ها به شکل امواج P، QRS و T مشاهده می‌شوند که هرکدام نشان‌دهنده قسمت خاصی از فعالیت الکتریکی قلب هستند.

• موج P: نشان‌دهنده انقباض دهلیزها و انتقال سیگنال از دهلیز به بطن است.
• موج QRS: نمایانگر انقباض بطن‌ها و پمپاژ خون به سراسر بدن است.
• موج T: نشان‌دهنده بازگشت عضلات قلب به وضعیت استراحت پس از انقباض است.
  در یک نوار قلب نرمال، این امواج باید با فواصل منظم و در موقعیت‌های مشخص ظاهر شوند.

آریتمی‌ها (اختلالات ریتم قلب)

یکی از شایع‌ترین دلایلی که نوار قلب مورد استفاده قرار می‌گیرد، تشخیص آریتمی‌ها است. آریتمی‌ها به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن‌ها ضربان قلب نامنظم، سریع یا کند است. برخی از انواع آریتمی‌ها که ممکن است در نوار قلب مشاهده شوند عبارتند از:

• فشار قلب سریع (تاکی‌کاردی): اگر ضربان قلب بیشتر از ۱۰۰ ضربه در دقیقه باشد، ممکن است نشانه‌ای از تاکی‌کاردی باشد. در این حالت، امواج QRS به‌طور متوالی و با فاصله کوتاه‌تری ثبت می‌شوند.
• ضربان قلب کند (براادی‌کاردی): اگر ضربان قلب کمتر از ۶۰ ضربه در دقیقه باشد، به این وضعیت براادی‌کاردی می‌گویند. در این حالت، فواصل بین امواج P و QRS بیشتر از حد معمول خواهد بود.
• فیبریلاسیون دهلیزی: یکی از انواع آریتمی‌های رایج است که در آن امواج P نامنظم و بی‌نظم می‌شود و ضربان قلب به‌صورت سریع و نامنظم ثبت می‌شود.

مشکلات قلبی دیگر

نوار قلب می‌تواند نشانه‌هایی از مشکلات دیگر مانند بیماری‌های عروق کرونر و آسیب به عضلات قلبی را نیز نشان دهد. برخی از این مشکلات عبارتند از:

• سکته قلبی (انفارکتوس میوکارد): در افراد مبتلا به سکته قلبی، نوار قلب ممکن است نشان‌دهنده تغییراتی در شکل و طول موج‌های QRS و T باشد. همچنین ممکن است قسمت‌هایی از نوار قلب دچار تغییرات غیرطبیعی شده و نشان‌دهنده ناحیه آسیب‌دیده در عضله قلب باشند.
• بیماری‌های عروق کرونر: در صورت تنگی عروق کرونر و کاهش جریان خون به قلب، نوار قلب ممکن است تغییراتی مانند تغییرات در امواج ST و T را نشان دهد که به پزشک کمک می‌کند تا علائم این بیماری را تشخیص دهد.

علائم غیرطبیعی و نیاز به پیگیری بیشتر

در صورتی که نوار قلب علائم غیرطبیعی مانند ضربان نامنظم، تغییرات در امواج قلبی یا فواصل غیرعادی را نشان دهد، پزشک ممکن است نیاز به انجام تست‌های تکمیلی مانند اکوکاردیوگرام، تست استرس یا آزمایش‌های خون داشته باشد تا تشخیص دقیق‌تری صورت گیرد.

تفسیر نتایج نوار قلب می‌تواند به پزشک کمک کند تا انواع مختلف مشکلات قلبی، از جمله آریتمی‌ها، بیماری‌های عروق کرونر، سکته‌های قلبی و سایر اختلالات ساختاری قلب را شناسایی کند. این آزمایش اطلاعات حیاتی درباره فعالیت الکتریکی قلب فراهم می‌آورد و می‌تواند در تشخیص زودهنگام و درمان مؤثر مشکلات قلبی بسیار کمک‌کننده باشد.

بیشتر خوانید: طول عمر بیماران بعد از سکته قلبی

انواع روش های تفسیر نوار قلب

روش های مختلفی برلی تفسیر نوار قلب وجود دارد که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد :

روش مربع بزرگ

روش مربع بزرگ بدین صورت است که ما هر مربع بزرگ را به اندازه 2 ثانیه بر روی نوار قلب در نظر می گیریم. با احتساب تعداد مربع های بزرگ بین دو کملکس QRS و سپس تقسیم کردن آن ها به 300، تعداد ضربان قلب بیمار به دست می آید.

روش مربع کوچک

مربع های کوچک در نوار قلب هر کدام برابر با 0.4 ثانیه است. با احتساب تعداد مربع های کوچک بین دو کمپلکس QRS و تقسیم کردن آن ها به 1500، ضربان قلب برای بیمار به دست می آید.

در نوار قلب مربع‌های کوچک معادل با ۰٫۴ ثانیه در نظر گرفته می‌شوند. با شمارش مربع‌های کوچک بین دو کمپلکس QRS و تقسیم  ۱۵۰۰ بر آن‌ها، میزان ضربان قلب به دست می‌آید.

آیا تست نوار قلب خطرناک است؟

خیر. است تست جزو روش هی تشخیص غیر تهاجمی و بی خطر است که هم کودکان و هم خانم های باردار میتوانند انجام دهند.

نتیجه گیری

نوار قلب یک آزمایش ساده، سریع و غیرتهاجمی است که اطلاعات حیاتی در مورد وضعیت قلب فرد فراهم می‌کند. از تشخیص مشکلات ریتم قلب گرفته تا شناسایی بیماری‌های عروقی و نظارت بر درمان‌های قلبی، این آزمایش می‌تواند به پزشکان کمک کند تا تشخیص‌های دقیق‌تری داشته و درمان‌های مؤثرتری ارائه دهند. به همین دلیل، نوار قلب برای ارزیابی سلامت قلب ضروری و غیرقابل‌اغماض است.